කරණීය මෙත්ත සුත්‍රයට අනුව නිවැරදිව මෛත්‍රී වඩවන ආකාරය

සිව්පිලි සිම්බියාවත් භික්ෂූන් වහන්සේ අර්ථ, ධර්ම, නිරුක්ති, පටිසංභිධා වශයෙන් ගෙන නිවැරදිව ධර්මය දේශනා කල යුතු බව බුදුරජානන් වහ්සේ වදාළ සේක. එය ලෝකෝත්තර වශයෙන් සුත්‍ර ධර්ම දේශනා කරන ආකාරයයි. පදපරම එනම් වචනයෙන් එනම් වචනයෙන් වචනය පරිවර්තනය කිරීම බුදුන් වහන්සේ තහනම් කල සේක. ධර්ම දේශනය කිරීමේදී තමාට හිතෙන දේ එනම් හිතළු හෝ තමාගේ පෞද්ගලික මත ප්‍රකාශ නොකළ යුතුය. මේසේ වචනයෙන් වචනය පරිවර්තනය කරන ලද විස්තර අපහට ඕනෑ තරම් හමුවේ. එම පදපරම ලෙස පරිවර්තනය කරන ලද සුත්‍ර කියවීමෙන් යම්කිසි ධර්ම දැනුමක් ලැබිය හැකි අතර නිවැරදි ලෙස නිවන් මාර්ගයට පිවිසීම පමා වනුන් ඇත. 

එබැවින් කරණීය මෙත්ත සුත්‍රයේ ගැඹුරු හරය ගෙනහැර දැක්වීමේදී පාලි වචන වල මාගධී පද නිරුක්තිය යොදා යොදාගෙන මෙහිදී විස්තර කරමු.   "මෙත්ත" යන මාගධී වචනයේ සිංහල වචනය මෛත්‍රිය යනුයි. 

මෙම සූත්‍රය ආරම්භ වන්නේ "කරණීයමත්ත කුසලේන" යනුවෙනුයි. මෙහි මත්ත යන වචනය මුලින්ම විග්‍රහ කර ගනිමු.

නිරුක්තිය: එම වචනයේ මාගධී පද නිරුක්තිය සොයා ගත යුතුය. මත්ත යනු මා + අත්ත යනුයි. මා යනු මාඝධි භාෂාවෙන් මිදීම යන්නයි. අත්ත යනු ත්‍රිලක්ෂණයේ එන අනත්ථ-අත්ථ ස්වාභාවයයි. අත්ථ ස්වභාවය යනු මම මගේ මට අයිති යනුවෙන් යමකට ඇලෙන ගැටෙන ස්වාභාවයයි. "කුසලේන" යනු කුසල කවරේද යත් යනුයි.  "කරණීය" යනු කලයුතු යන්නයි. දැන් අප නිරුක්තිය සකස් කොට ගෙන අවසානයි.

අර්ථය: එම වාක්‍ය ඛණ්ඩයේ වචන සියල්ල එකට ගෙන අර්ථය සකස් කරගත හැකිය. එවිට "කරණීය මත්ත කුසලේන" යනු එසේ එම අත්ථ ස්වාභාවයෙන් මිදීම සඳහා කලයුතු කුසලය කවරේද යත් යනුවෙන් අර්ථ ගැන්වේ.

ධර්මය: මෙම වාක්‍ය කණ්ඩය පදනම් වූ ධර්ම පරියාය අතිශයින් විශාලයි. නමුත් කෙටි විවරණයක් දීමට උත්සාහ කරමු. මාර්ගඵල ලැබීම සඳහා කල යුතු එකම කාර්ය වන්නේ පංච උපාදන්ස්ඛන්දය පිලිබඳ ත්‍රිලක්ෂණයට අනුව මෙනෙහි කිරීමයි. සිත වර්තමානයේ පිහිටුවාගෙන තමාගේ සිතට එන සෑම සිතුවිල්ලක්ම පිළිබඳව සිහිය පවත්වා ගැනීමයි. සිහිය පවත්වාගෙන එම සිතුවිලි ත්‍රිලක්ෂණයට අනුව මෙනෙහි කිරීමයි. එනම් යෝනිසෝ මනසිකාරයයි. එවිට මෙම වාක්‍ය ඛණ්ඩයේ එන "අත්ත " ස්වාභාවය එනම් මම මගේ මට අයිති යනුවෙන් නිරන්තරයෙන් අල්ලාගෙන හෝ ගැටෙමින් සිටින්නේ පංච උපාදානස්ඛණ්දයයි. මෙම අත්ත ස්වාභාවයෙන් මිදී කුසල් වැඩිය යුතු ආකාරය කරණීය මෙත්ත සුත්‍රය පුරාවට විස්තර වේ. 

පටිභාන හෙවත් පටිසංභිදා: රාග දේවේශ මෝහ යන බැමි නිසා නිසා සසර ගමන දිගුකරගන්නා ආකාරය විස්තර කිරීම පටිසන්භිදා ලෙස ගැනේ. 

කුසල් වැඩිය යුත්තේ කර්මය ඛය කිරීම සඳහායි. කුසල් වැඩිය යුත්තේ සිත පිරිසිදු කිරීමෙනි. සිත පිරිසිදු කරන්නේ රාග ද්වේශ මෝහ වර්තමාන අවස්ථාවේම ඉවත් කිරීමෙනි. ඒ සඳහා කල යුත්තේ ත්‍රිලක්ෂණයට අනුව අත්ත ස්වාභාවෙන් ඈත්වීමයි. එනම් මම, මගේ මට අයිති ලෙස සියලුදේ එනම් පංච උපාදානස්කන්ධය ගැනීම නිසයි කර්මය හට ගන්නේ. පංච සීලය හෝ අනෙකුත් ඕනෑම සීලයක් සිත පිරිසිදු කිරීමට ආධාරයක් වනවා මිසෙක සිත පිරිසිදු කල යුත්තේ යෝනිසෝ මනසිකාරයෙන්ම පමණි. එනම් තම සිතට එන සෑම සිතුවිල්ලක් පිළිබඳවම අවධානයෙන් සිට එම සිතුවිලි රාග ද්වේශ මෝහ වශයෙන් හඳුනාගෙන එයින් මිදීමයි. මෙම මිදෙන ක්‍රමය පබ්බ එනම් ක්‍රම 21 කින් දේශනා කර ඇත්තේ සතර සතිපට්ඨාන සුත්රයෙයි. උදාහරණයක් ලෙස කැලේ හෝ බාහිර පරිසරයේ ඉන්න සතුනට මෛත්‍රිය පැතිරීමෙන් නිවන් අවභෝද නොවේ. මෛත්‍රිය තියෙන්නේ පැතිරීමට නොව තමා තුල වැඩීමටයි. කරුණාව දයාව හා මුදිතාව තවෙකුට පැතිරිය හැකි වන අතර මෛත්‍රිය යනු තමා තුලට වැඩිය යුතු භාවනාවකි. එසේ කිරීමෙන් රාගයේ ද්වේශයේ මෝහයේ බැමි බිඳ හෙලා නිර්වාණය මේ භාවයේදීම ලැබිය හැකිවේ. අපේ බෞද්ධයා මෛත්‍රීය බාහිරයට පැතිරවීමට ගොස් මෛත්‍රී වැඩීමෙන් ලැබිය හැකි නිවන පමා කරගෙන සිටී. පටිසංභිදා ලෙස ධර්ම විවරණය කෙටියෙන් විවරණය කල අතර එය තේරුම් ගැනීමට උත්සාහ ගන්න. තවද එය කෙසේ කල හැකිද යන්න කරණීයමත්ත සුත්‍රය පුරාවට විස්තර වේ. මෙම සුත්‍රයේ මූලික හරය මීළඟට විස්තර කෙරේ.
----------------------------------------------------------------
මස් කැබැල්ලකට මෛත්‍රී කිරීමට තරම් අද ලාංකේය බෞද්ධයා බංකොලොත් වී හමාරය... ලොව ඉපදුන ඕනෑම සත්වයෙක් මරණයට පත්වේ. එය සිදුවන්නේ කර්මානුරූපීවයි. එක්කෝ ස්වාභාවිකව මරණයට පත්වේ. නැතිනම් පෙර කර්මයකට අනුව තෙවෙකෙක් විසින් මරනු ලබයි. කර්ම ඵල විශ්වාස කරන බෞද්ධයා එය දනී. පවත්ත මාන්සයේ සතෙකු නොදකී. කර්ම ඵල විශ්වාස නොකරන්නේ නම් ඔහු නියත මිත්‍යා දෘෂ්ඨියට වැටේ. කිසිඳු ආකාරයකින් නිවන් මගට නොපැමිණේ. බෞද්ධයා කිසිඳු විටෙක සතුන් නොමරයි. නමුත් සතෙකු මැරෙන්නේ කර්මානුරූපීව බව හොඳින් දනී."චේතනාහන් භික්ඛවේ කම්මං වදාමි - කර්මය නම් චේතනාවමයි" බුද්ධ වචනය නිරතරයෙන්ම සිත තුල රඳවා ගනී. තමාගේ චේතනාවකින් තොරව කවුරුන් හෝ විසින් මරණ ලද සතෙකුගේ පවත්ත මාංසය අනුභව කිරීමෙන් කිසිඳු පාපයක් නොවන බව දනී. ප්‍රාණය නිරුද්ධ වූ විට මස් කැබැල්ලේ ඇත්තේ ආපෝ තේජෝ වායෝ, පඨවි එනම් ඝන, ද්‍රව, උෂ්ණ හා වායු ස්වාභාවයක් පමණක්ම බව දනී. අල ගෙඩියකත් ඇත්තේ එම සතර මහා ධාතුම බව දනී.  තවද නිර්මල බෞද්ධයා පවින් මුළුමුනින්ම වැළකෙන අතර පිනෙහි අන්තගාමීව නොඇලේ. මේ දෙකම නිවනට බාදාවක් බව දනී. සිත යෝනිසෝමනසිකාරයේ පවත්වා ගනිමින් කුසල් වඩයි. එනම් සිතට එන සෑම සිතුවිල්ලක් දෙසම අවධානය යොමු කරමින්ම සිටී. අකුසල් සිත් බැහැර කරයි. කුසල් සිත් වඩයි. 
----------------------------------------------------------------     

බොහෝ ධර්ම කථිකයින් කරණීය මෙත්ත සුත්‍රයේ සම්පූර්ණ හරයම ගෙනහැර දක්වන ප්‍රබලම වාක්‍ය කොටස වන "සබ්බේ සත්තා භවන්තු සුඛිතත්ථා" යන්න සියලු සත්වයෝ සුවපත්වෙත්වා ලෙස ගෙනහැර දක්වයි. මේ අයුරින් "භවන්තු" යන වචනය මගහැර මෛත්‍රී වැඩීම සඳහා භාවිතා කරන ප්‍රධානම වාක්‍ය යොදා ගැනීම බොහොවිට දක්නට ලැබේ.
 "භවන්තු" යන පාලි වචනයේ මාඝධි නිරුක්තිය මුලින් සොයා ගත යුතුය. "සබ්බේ සත්තා භවන්තු සුඛිතත්ථා" භවන්තු යන වචනය අතහැර දැමූ විට මෛත්‍රියට අර්ථයක් නැත. භවන්තු යනු භව + අන්ත යනුයි. සියලු සත්වයින් සුවපත් වන්නේ භවය අන්ත හෙවත් අවසන් කිරීමෙනුයි. මෙම භවය අන්තකල යුතු සත්වයින් අප ඇසුරුකොටගෙන අපේ කය ඇසුරුකොට ගෙන සිටින සත්ව කොටසයි. එසේ නොමැතිව අවට පරිසරයේ කැලේ ඉන්න සතුන් නොවේ. බුදුන් වහන්සේ විස්තර කරන මෙම සත්වයා කවරෙක්ද යන්න තේරුම් ගැනීම සඳහා කරණීය මෙත්ත සුත්‍රය ගැඹුරින් අවභෝද කොට ගත යුතය.

අත්ථ බවෙන් මිදීම සඳහා කලයුතු කුසලයනම් සියලු සත්වයින්ගේ භවය අන්ත කොට එනම් එම සත්වයන්ගේ භවය අවසන් කොට උන් සුවපත් කිරීමෙන් තමාගේ භවය නැවත හටගැනීමේ වැළකීමේ ක්‍රම වේදයයි. එනම් "සබ්බේ සත්ත භවන්තු සුඛිතත්තා" වේ. තාමගේ බාහිරයේ ඉන්න බල්ලෝ පුසෝ වැනි සතුන්ගේ භවය අන්ත කිරීමට අපට හැකිද?, එසේ කිරීමෙන් අපට නිවන් මගට එළඹිය හැකිද? ප්‍රශ්නාර්ථයකි. එය තේරුම් ගත යුතුයි. බුදුන්වහසේගේ ධර්මය නිවන් මගට අවතීර්ණ වීමට නම් තාමා තුලින් තම සිත තුලින් නිවන සොයාගත යුතුය. එසේනම් මෙම භාවය අන්ත කල යුතු සතුන් කවරෙක්දැයි කරණීය මත්ත සූත්‍රය ඇසුරින් ගැඹුරින් සෙවිය යුතුය. 

මෙම සියලු සවයින්  "තසා වා ථාවරා වා අනවසෙසා, දීඝා වා යෙ මහන්තා වා, මජ්ඣිමා රස්සඛාණුකථූලා, දිට්ඨා වෙ යෙව අද්දිට්ඨා, යෙච දූරෙ වසන්ති අවිදූරෙ, භූතා වා සම්භවෙසීවා" ලෙස කරණීය මත්ත සූත්‍රයේ විස්තර කරයි. නිවන් මගට එළඹීමට නම් බඹයක් තරම් වූ තම ශරීරය තුලින් ලෝකය දැකිය යුතු බව බුදු රජාණන් වහන්සේගේ ඉගැන්වීමයි. බෞද්ධයා සතුන්ට කරුණාව දැක්විය යුතුය. නමුත් සතුන්ට විමුතිය සොයා දීමට පෙර තමා විමුක්ති මාර්ඝය සොයා ගත යුතු බවයි නිර්මල බෞද්ධ ඉගැන්වීම. එබැවින් නිවන් මගට අවතීර්ණ වීමට නම් තමා තුලවූ මෙම ලෝකය එනම් පංච උපාදානස්ඛාන්දය අනිච්ච දුක්ක අනත්ත දැකීම, එනම් ත්‍රිලක්ෂණයට අනුව ගැලපීමයි කලයුතු. 

ඉහත කී සතුන්ගේ භවය අන්ත කලයුතුනම් මෙම සතුන් තමන් ඇසුරුකොට ගෙන තමාගේ ශරීරය ඇසුරුකොට ගෙන සිටිය යුතුය. බහිරයේ ඉන්නා සතුන්ගේ භාවය අන්ත කිරීමට තමාගේ සිත බෙහයවීමෙන් නොහැකිය.  එබැවින් කව්ද මේ තමන්ස අසුරුකොටගත් සත්තු  ...?? එය කෙසේ සිදුවෙන්නේද?...කෙසේ සිදුකල හැකිද?.... මෙතැනයි අප ගැඹුරින් තේරුම් ගත යුතු... 

අභිධර්මයේදී බුදු රජාණන් වහන්සේ ජීවිත රූපය යනුවෙන් විස්තර කරන්නේ මෙම රූප කොටසයි. 

රාගය දෙවේශය හෝ මෝහය නිසා චිත්ත වීථි තුල භවය සකස් කරයි. භවය සකස්කළ විට ජාති වේ. එනම් නැවත උප්පතියක් සඳහා කළලය සකස් කරයි. එම කළලයට පරම්පරාවෙන් හා සසර පුරාවට ගෙනෙන ගති ලක්ෂණ රැගෙන යන්නේ මේ ජීවිත රූපය කියන ඉතා කුඩාම ශුද්ධ අශ්ඨක කොටසයි. උදාහරණ ලෙස ඔබට ඔබේ පියාගේ ගති ලක්ෂණ ඔබට පිහිටයි. සීයාගේ ගති ලක්ෂණ ඔබට පිහිටයි. පරම්පාරාවේ සිටි සෑම කෙනෙකුගේම ගති ලක්ෂණ නිහීන හා ප්‍රමුඛ වශයෙන් එනම් අඩු හා වැඩි වශයෙන් පිහිටයි. මේ අනුව ඔබ පරම්පරාවේ සියලු මනුස්ස වර්ගයා සතුව තිබූ ජීවිත රූප ඔබ සතුව තිබේ. එනම් පරම්පරාවට අයත් සියලු දෙනා ඔබ ඇසුරුකොටගෙන පවතී. එසේ පවතින්නේ ඔවුන් තුල තිබූ තන්හාව නිසයි. මෙන්න මේ ජීවිත රූප වලට අදාළ තම පරම්පරාවේ මනුස්ස වර්ගයා වෙත මෛත්‍රී වැඩිය යුතුය. ඔවුන්ගේ ජීවිත රූප නැවත සකස් කිරීම නවතියි. සසර පුරාවටද ඔබ විවිද සතුන් ලෙස උපත ලබා ඇත. තමාට නෑයෙකු නොවෙන කිසිඳු සත්වයෙකු මිහ්පිට නැත. මේ සියලු සත්වයින්ගේ ජීවිත රූප පෙර අයුරින්ම ඔබගේ කය ඇසුරුකොටගෙන සිටී. ඔවුන්ගේ ආශාව නිසා ඇතිවන ගති ලක්ෂණ ඔබට පහලවේ. මෙන්න මේ ගති ලක්ෂණ ඇති කරන ජීවිත රූප වලට අදාළ භවයන් අන්ත කල යුතුය. එම ජීවිත රූප වලට අදාළ රාග ද්වේශ මෝහ නැති වන ලෙස මෛත්‍රී වැඩිය යුතුය. මෙසේ තමා ඇසුරුකොට ගෙන සිටින සියලුම සත්ව රූප කොටස්ව වල භවය අන්ත වන ලෙස තමා තුලට මෛත්‍රිය වැඩීමෙන් එම රූප කොටස් වල භවය අන්ත කිරීම නිසා එම රූප කොටස් නැවත භවයක් සකස් නොකරයි. මෙම රූප කොටස් සියල්ල භාවය අන්ත කල විට නැවත ජාති වීමක් නොවේ. එනම් නැවත කයක් සෑදීම සිදු නොවේ. මෙයයි නිවන. කරණීයමත්ත සුත්‍රය මේ අයුරින් සංක්ෂිප්තව විවරණය කලහැකිය.